Ram Nuam Cem lei ah - V

Kum 6 leeng Lairam hmuh ti lo hnu Lairam tlun tthan cu a nuamhnak hi chim dongh awk a tha hrim lo. Kaa tthanpi mi Lai nunnak hna bantuk hi vulei cung khua zeiram phanh hmanh ah a um tthan kho ti hnga maw? Lailei nun ka tem ta mi nih khua tampi a ka ruah ter i khuaruahning thar zong a ka chap. Lairam ah zeitluk in dah rianttuan awk a tam zong a ka hngalhter tthan i 'Lairam hlei lo cun ramnuam dang a um lo, Laimi caah' ti zong a ka ruah ter ngai ngai. Laitlang thli thiang, nichuah le nitlak aa dawhning le zinglei arkhuan thawng, khuati a nuam tawk asi ning le cinthlak nak ah an tthatning hna, Pangpar phunphun nih a tuamning le tiva te an idawh ning, khat le khat kan ikomh ning hna le kan nunphung dawh hna etc... ruah cim lo an si ko.

Khua ka caam chung ah tiva kan kal i tlang zong kan kai. Tombuk tlang hrawn ah kehthei kan hrawng i Lambua zong kan pah len, Iang2, Hlawn2 le chin2 tiah. Kehthei areh pah cang caah lamhlat deuh kan panhnak ah bur kan pah cu asi. Ka phanhka te ah hawidawt hna nih kehthei an ka hrawn piak i an rak ka pek tawn. Khengkur khat khat bak ka ei dih hna. Ka nu nih mirh nawn in a ka zoh i 'an thawt tuk hi teh, tampi'n ei' a ka ti :). Zan thlapa vang tang ah hawikom hna he hla zong kan sa. Mino dihlak he Tombuk tlang kai le Drama paih kan itimhmi belte caan nih a ka daih lo tuk caah kan tuah manh hna lo, apoi taktak kan ti cio. Khua ka caam chung vialte a ka daw tu ka nu le pa, chungkhat, Krihfa bu dihlak, hawikom le mino hna le khua nu khua pa dih lak cung ah hi capar te hin kaa lawmhnak ka langh ter. Nan ka dawtnak a lianngan hringhran.

Thantlang ka phanh zong ah hawikom daw-tu hna, ka duh herh poh a ka zalh piaktu le Bike a ka phur tawn tu hawi le dih lak cung ah lawmhnak chimcawk lo ka nei. Thawngtha bia chim ve dingin Caan a ka siaherh tu AG krihfa bu cung ah lawmhnak chim cawk lo ka nei fawn. Zan pumh ah thawngtha bia chim a ka sawm ko nain caan ka pek khawh lo caah nan hmai kan khap hna lo i kaa lawm tuk ti chim bel ka duh, TABC sang hruaitu hna. Caantha tu Bawipa nih kan pe than hram seh.

16th June, 2009

Zingka in kan inn-tual le inn sir lei ah hawikom hna le chungttuan pawl an ituai len. Saya Amos he Sipawlaih fung 50 hrawng le Kunza tlawmpal kan cawk i 'chungttuan pawl caah' tiin, 'Thihtuanhnak si' kan put hna ka hei ti pah hna. Chun hrawng khin cun hawileng tete zong an hawng chuak pah hna i Inn leng kan khat nawn cang. Pumhnak programme thawk aza ko tiah Inn chung lei ah kan lut dih hna i Saya Tling nih pumhnak a kan hruai. Khuabawi pa, Ka U hrang, Pu Cawi le khua upa pa dang 2 hna nih bia an chim. Ka nu le pa nih lawmhnak bia chimnak an nei i kei zong nih lawmhnak bia ka chim ve.Rev. nih thawngtha bia a kan chim.

Khua a ka ruahter ngaingai 'Keimah hna, kan khuami te na si, kan fa nasi, Ramdangdang in Khua tiang na hawng kan tlawn, kan ilawm' tiah lawmhnak bia chimnak le thlacam piak nak hna khua pi tein an ka neih piak mi ka ruah tik ah ka lung ahno hring hran, lawmhnak in ka khat fawn. Ka pa hi Sialam asi i, ka nu farrawn asi. Thantlang ah ka chuak i ka tthang. Tang 9,10 Hakha ah sianginn ka rak kai i India lei tuah College ka rak peh. Farrawn hi acaan ah ka rak tlawng pah tawn nain sau ka um tak bello. 1986 hrawng asi ko rua Farrawn Jubilee lio hi ka phanh hmasat cem asi. Cu le cangka 'I've Chemistry' ka ti hnga maw ka rak tlaihchan thai. Thantlang kan um lio i Khualei mi an kan tlun tawn ah hin ka rak inuam tuk. Memu nan ka phurh maw ka ti tawn hna. An ka dawt tuk i ka ngamh tuk fawn hna. Ka pa Hmun nih a ka pom pah in a khup thir ter tawn ko ah hin ka rak duh tuk. Aka thlim colh tawn.
Ka nu lei in ka khuaram le ka Laihritlai an si nain 'hi tluk an ka dawt nak ngan hi' ti ka ruah tik ah Pathian dawtnak thawngin asi ko ti lo cu zeihmanh chim khawhmi ka nei lo. Khua Upa hna nih an ka len lio zong ah asi khawh chungin Vok thah lo dingin ka chim ve. 'Thlacam piaknak nan ka neih piak ding cu ka duh cem mi asi, nain Vok thah tiang cu sihram hlah seh' tiah voi tampi thiam tawk in ka chim ve. 'Kan in dawtnak hi kan cohlan piak ko' tiah an ka ti tik ah ka nun chungril thuhcemnak a phan rua tiah ka ruah. Ka phut lo ning hi fiang tuk in kaa thei fawn! Aw...zei zong vialte hi Bawipa dawtnak thawngin asi ko ti lo cu chimawk ka nei hrim lo.

Pumhnak dih cun zapi tein kuttlaih khawh kaa zuam hna i, 'Nan ka dawtnak kaa lawm tuk' ka ti pah hna. Tual leng ah kan chuak i thudan sau cung ah kan ikulh hna. Biaruahnak le bia hal nak zong sau lak te kan nei. 'Open air talk' hi nuam ka ti bak mi asi ve. Hi bantuk biahal bialeh nak ah hin kan mizia zong a lang i lungsau le fiang te'n biachim khawh zong a hau fawn. Duhmi poh an ka hal i ka theih tawk in chim khawh kaa zuam ve. Fiang te'n ka theih lo mi tu cu 'hi kong cu fiangin ka thei loh' ka ti ko. Vulei cung ram le ram karlak ka hmuh ning, Zumhnak kong i bu khat le khat kan idan nak tete, Japan ram i khuaruah har deuh mi, Khuaram tthancho nak ah a herh ti ka ruahmi etc...aphunphun in asi. Science kong bel ah chimawk ka theih lo mi zong an ka hal. SayaKyi nih atheih lai tiah ka ti.
Biaruah pah ah nihchuak tete zong ka telh pah lengmang ve. Pu Cawi nih capo biatak pawl a chim ko ah kan ilunghmuih khun hna. Dang lengmang in ka ni i, voi-2 bak thuthmun tthial in ka ni. Keng fak cikcek tiang 'nih' cu a phu ve taktak si. Angai kho ve lo mi kan siaherh tuk hna....


Ka kir lei zong Tlanglo tiang Bike 2 in an ka thlah. Tlanglo ah zan 1 riah ta ka duh caah asi. Tlanglo in Farkawn, Farrawn in Aizawl tiah ka lan. Aizawl phanh le cangka Bible sianginn hawnnak programme ka nei colh. Zarh 1 chung Ca ka chim ve ta manh. Kan church le Bible Sianginn nih thlacam piaknak le thlahnak zong an ka neih. Aizawl in Lengpui Airport tiang kal nak ah Pu Hrangnawn nih a motor le kan church nubu nih Taxi in an ka thlah. Aizawl hi caansau nawn ka rak um bel nak asi caah asi rua, tlunkal lai poh ah chuah taak kaa harh ngai tawn. Hawikom le Krihfa bu he itthen a har pin ah a khua hrim zong hi ka tlaihchan ngai, rak um ve cia nak hrat cu. Delhi ka phanh tthan zong ah, khuaruah zong a har i lawmhnak chim zong ka dongh khawh lo mi cu Chin Believer's Church nih dah kaw, thlacam piaknak le rawl dum tti nak an ka neih piak ko cu. Har le fe le, refugee life an si ko bu ah hi tluk i an ka dawt khawh cu ka ti. Bawipa tu nih sunparnak co ko seh law, thlachuah van luh nih zul zungzal ko hna seh. An cung ah kaa lawm hringhran.

Khuazei kan phanh cio hmanh ah mah le khuaram te hi a rak nuamcem ko. Zinglei arkhuang nih a vun kan tthanh i, Laitlang thli thiang van dawp i Pangpar dawh phuntling nih an tuammi Lairam te hi cu zoh cim lo asi ko. Tlanghra dan ramleng zongin ngaih cim lo cio asi. Sersiam tthannak ding ah Bawipa nih caanttha tu kan pe cio hram seh.............

"Ram nuam tlawng hmanhning, maw chilchial te'n lang lai pei tiah, khawi maw Laikhua te kha, lungleng in ka ngai riang mang"

Nika dawpdolh (22nd July 2009)

Kum zabu 21 chung, Nika dawpdolh vialte lak sau cem rau ding cu July 22 ah hin Asia ram zeimawzat in hmuh khawh dingin an chim. Nika apil dih cikcek chung hi minute 6 le 39seconds arau lai e an ti. Atu bantuk hi June 13, 2132 lawng ah um te dawh asi hika ning ah cun. Japan cu Tokara Island in alangh ning a ttha cem lai an ti i, aphu phu in mitam pi ariak in an kal len cang. Tokyo ah cun zinglei 11:13am ah zeimawzat lawng hmuh khawh asi lai.

Ju
(Source: www.japan-guide.com)

(This image shows the solar eclipse’s annular path on July 22, 2009. The different shades of red depict the eclipse's visibility, with the strongest and innermost shade depicting 75 percent visibility, followed by 50 percent visibility, 25 percent visibility, and down to as low as zero percent visibility. The maximum eclipse is visible at various locations. source: www.timeanddate.com)

Hika le Hika hi rel hna hmanh! Zoh nuam tuk an si, vulei fimnak asang chin leng mang i.

Atanglei hmanthlak hi dawpdolh umtuning cang an suaimi asi. A piang ngai.




(The diagram above shows the alignment of the Sun, Moon and Earth during a solar eclipse. The dark gray region below the Moon is the umbra, where the Sun is completely obscured by the Moon. The small area where the umbra touches the Earth's surface is where a total eclipse can be seen. The larger light gray area is the penumbra, in which only a partial eclipse can be seen. Source: www.knt.co.jp)

Ram Nuam Cem lei ah - IV

12th May, 2009

Thaithawh khim in mino poh kan inn tual in kan ihngak hna. Aathawh kho ding vial cu kan tling pah cang ko rua kan ti i, vasum lei kan panh. Khua in Lahva tiang hi meng 3 leng deuh asi lai. Kal lei cu chuktum lawngte asi i kir lei cu chokai huam chung kai ding asi. Tontir cem lungdonh in kan ihngak tthan ta hna, hmuhkhat ah a rual in kal siseh kan ti i. Camera bawm ka van hon cu, battery ka philh ko...Elaw...Kawi Thang ( Tv. Thangchin) nih tlawmngaih nak taktak he kir riangmang in a va laak than. Ahmai ka hei khah lo tuk ning le thanuam tuk in a ka laak piak ning cu aa tluk bak lai..:)

Vasum lei kan kal pah cun pangrang hrawng i lungthi an laak tawnnak zong kan hei hmuh pah. Serthlum dum tete zong alang in kan hei hmuh, pakhat cu ka Pu hlun dum asi rua. Canghmun zong kan pal pah i athlo lio mi zong an rak um. 'Hika hi kei ka lo asi' tiah Kawi Bawi nih a ka chimh. 'Thlaikheu a tha tuk lo i thlawh ding zong a um rih lo' ati. Tukum tthal cu ruahti a tlawm caah tiva te tampi zong an cat pah len an ti. Lahva zong cu a cah dengmang nak tete zong an um pah len. Ngafuan ruh, bom puah, dynamo her te hna an khap khawh ngai i Lahva hi nga a zua ngai rih leh lam.

Tiva kan phanh cun chuncaw le eirep pawl thlam ah kan ichiah ta hna, hngerhte nih a rak tlanh sual lai phan ah. Ka Pi nih chaang tlep 1 le chinawnrek aka funh ve i 'aalen' nih a ka phurh piak. Tiva kuang ah cun kan van i tthum cio hna. 'Cakei kuak' tili an ti i mipil le banthlir zong a lang bak loh a thuhnak zawn cu. Atili zong akau ngai. Thlang deuhin thok siseh tiah an van ti vial ah khin, 'hika hi maw tili thuk cem si?' tiah ka hal hna. 'Awh' an ti vial ah khin virvar kaa paih colh, ka mitbenh le luhkhuh hmanh phoih ta loin. An um kho cio rua lo, an ipaih thluahmah cio ve. Kan vio le au tthatning hna cu 'hnianghrawn' ciammam. Tlawmpal ah 'khah, thlang zuan zaa cang' an ti. Tiva kual kual 2 hrawng kan hei lan chap. Sawngkhawi tai ah ittem, sei he nungak tlangval 60 leng hrawng Lahva kuang i kan itlar cu kan khat tthup ko. Pa zong taalthing aa tlaih lo poh cu sei tlaih kan ichawng len cio hna. Ttingtang zong an iken i tiva kuang in heh tiah zai in a kan awi tawk zong an rak um. Nungak pawl nih 'Na tlai cang maw? ' an ka ti ah khin pa 6 hrawng ka rak tlaih diam ve ai..:) Tlawmpal ah Taal fung kaa tlaih ve i Lungngan nawn pakhat ka van kalh ve cu 'ngapum lian nawn le ngaikuang' 'vei' nih atlaih ko e!...'Eio' tiah kan au hna i, khah...kha bak kha cu sullam nei hrim hrim tiah an kan capo len..:)

Lahva kuang izit len cu a rak nuam taktak si. Ngahring dawi pah cun tili bantuk deuh a umnak poh ah kaa paih colh lengmang. Nungak pawl, anih hi cu arit theng lai loh tiah ka ruah damh deuh mi poh zong tii ah ka paih pah lengmang fawn hna :). Cakei kuak kan van phan tthan i atam u cu tili chung ah kan ipaih thluahmah hna. Nungak tlangval lawng te cu ti rilmal inuamh khawh hna cu tiah an kan ti cio theu lai. Nga zong Sei tan nak uak deuh kan tlaih. Chuncaw meh ah kan chuan hna. Zapi hmun khat ah kan dawi tti rua hna ti nalak ah, atthen, ngahlerh sio pah in sur hna an rak hrawng cu e. Tam ngai an tlaih ve i, cu dah kaw, tlunlai ah 'nangmah caah si e' an ka ti cu...aze le, cu ngai hna midawt cu, hmaikhap lo ngai bu in kaa lawm tuk hringhran ka ti hna.

Tlunlei cu cho ahrang ngai i hmuansam in kan tlung. IangIang hi kal der pah dawh asi ka ti i a kam ah kaa zi colh. Cho a hran tuk nak kan lonh in Za Ceu lungdonh kan phan. Zapi te in kan idin i meithal an vun chuah i hmui an ka sel ter. Ka van hmeh i 'Phung' tiah a khut tthat tuk ning cu.........,nain ka nganh deuh rua tu kha..:) Cu bak cun zapi kan ihlirh hna i hla kan sa, kan au khuang cio hna. 'Awh' ka ti manh hlan ah nungak keng cung in an ka tlik pi diam ko e...'Phung' 'pheng' tiah meithal aw aring len. 'Laiphung kan idawtnak asi, na el lai loh' tiah an van ka ti colh. 'Nuamhnak sawh asi loh, kan in dawt ve nak kan langhter nak asi' tiah an van nolh. Elaw khei..'ka rit tuk ttung i an zawt viar te hna la hi teh aw'....Khat lei kap zong in ka ruat ngai, hi tlukin dah mu khuami hna nih an ka dawt i an ka tlaihchan, zeite hmanh zong ka tuah khawh piak bel ttung hna lo...Azan zong khuadei deng tiang an ka tthut pi i an ka nuamh pi. Dang lengmang in ka ni, capo an chim mi te te zong....Khua mi hna an ka dawtnak cio cu a lianngan hringhran.....

Ram Nuam Cem lei ah III

6th May - 11th May, 2009

Tlangpi in Farrawn lei kal ding ah kaa tim. Ka Pu Lian nih, 'Zanlei ni neem ah na Pi Iang nih an thlah lai' tiah a ka ti nain Thantlang lei kal ding Mawtaw um dawh in an chim caah Mawtaw cuanh ding tu in kaa ruah. Ka tlun lai hi chungkhat ka thanh cia hna lo i a tlung ti thawng bantuk cu an theih nain khua zeiset ka um le ka phanh an theihlo caah an ilaklawh ngai. Kei ve zong cu 'ka va poah' te hna lai ti khi kaa ruah ning asi ve:). Chun 12 hrawng sidawh asi, TABC mawtaw in kan ithawh cu asi. Mi- 8 hrawng kan si rua, nau te pa 1 le tiah. Khualonh ah keimah nih thla ka cam. Lam cu aa bingboh ngai nain Cawleng akal tuk ti lo i mawtaw kalnak ah aa zia ngai.

Suimilam 1 tluk rauh ah Farrawn kan phan. Mawtaw man ka pek hna i an duh lo, thla na kan cam piak i kan ilawm tuk an ti. Ka siarem lo, manlo cit cu ka ti len nain a ka la duh hlei loh. 'Kaa lawm tuk' ti ko lo cu zeidang um ti hlah. Farrawn cu Inn lo thar arak tam tuk cang i ka lau nawn. Ka hoiher len cu theihmi khom um hna hlah. Hngakchia pa ka auh i, ka chung le auh ka hei fial. Cu bak ah cun ka Pu Hmun dupdep tiah mithlah ah aa thawh khi ka hei hmuh. Na dam maw? tiah kut ka hei tlaih cu a ka thei kho huaha lo. Aa laklawh nawn, 'Thawngthawng' ka si ka ti. Alau tuk i a holh kho lo, ngangnawn in a ka zoh. Lukhuh kaa khuh, mithman kaa benh, zeithawng thanh cia loin kan itong. Aho hmanh an mawh bak cio hnga lo. Cu vial ah ka chungkhat dang pawl laklawh ngai in an hawng phanh lulh cio ka hmuh hna. Cu zan cu khua upa dangdang hna le hawikom, chungkhat unau hna zong an hawng ka leng. Kan biaruah a thaw hringhran hna. Ka ton mi hna poh poh zong an kut tlaih i thawnghal khawh kaa zuam ve hna.

Farrawn hi Inn 192 hrawng le mi 900 leng deuh hrawng kan si cang an ti. Kum 70 cung a ngandam tuk rihmi zong an um len. Upat hnu tiang ngandam mi hna hi Kuakzu lo deuh an si hna. Ka Pu Pa Rian pa kha upa cem si dawh asi. Kum 100 ka si cang a ka ti. Voi 2 kel te bak a hawng ka leng. Biaruah zong a nuam ngai rih. Khua Upa hna cu an rak fim tuk hna, tar lei an si ko nain thilthar theih le Pathian bia iruah tti hna nuam an ti tuk. Ramleng ummi kan fa nau hna caah thla kan in cam piak peng hna an ti ko ah hin kaa lunghmuih khun. Inn lo zong an ttha i tinbawsi thuh mi Inn zong atam ngai. Thianhhlimh nak zong ah an zaa tak tak si. An coka luh lai tiang in kedan phoihta a hau. Khua chung ah satil ek zong hmuh ding a um lo. PCO ( Phone chawnhnak) zong pa 1 a um i Saya Ni Peng le Saya Aung nih an hngah. Zing, Chun le Zanlei ah tiin chawnh khawh an si. Hydro-electric zong an nei i zan fatin suimilam 2 chung electric van peng asi. Thla 1 Ky. 1000(?) cio kan thawh an ti. Pu Nam nih a zoh khenh piak hna. Voi 1 te tlangrian an hrih i ka vaa thawh ve. Electric van nak i tii an laak nak kan va remh.

Mino hna an cawlcangh ning zong an lung aa rual ngai. Tlawm an ngai i chiat ni that ni ah rinhchanh tlak an si. Hmanrua belte an nei tlawm ngai. Fund zong an ti khawh tawk tein an kawl ve. Ramleng um hoho nih dek $$ phar tlawmte khi mino fund ah van bawm kho hna ulaw thahnem tuk asi ko hnga. Bawlung pa 1 te ka phurh hna i lawmhnak ah a zanlei ah an chuih colh. Thantlang peng TABC lentecelh zuamnak ah Thantlang ah Bawlungchuih in pa 1 nak tukum ah khan an laak. An bualrawn tu cu aa bingboh pah rih. An bawlungchuih ning belte passing an ti kho tuk rih loh. Ka chuih tawn ve ah hin passing cawng deuh uh ka hei ti pah ve hna, khua zei maw thiam ngai bang:) Voi 1 bel zanlei sang ah hngakchia deuh pawl he bawlung kan chuih i passing le bawlung itlik pi ning ka cinh pi len hna. Khua laicir i bualrawn um hrat cu advantage a um ngai ngai. Tukum thal bel kha Lailei ruahti tlawm kaw ti a rak har ngai. Tlang tikhur le akang, hmunkhat te lawng in ti hngah asi i inn 1 pung 3 cio tluk in kan isem hna. Zing, chun, zan in ti hngah ahau ko. Cu bu ah cun thianghlim tein an um cio hna i ka thangthat tuk hna.


Farrawn ka phanh thaizan thok in zan fatin Baptist biak inn pi ah Bu kip fonh in pumhnak kan nei. Thawngtha bia zong ka chim i Ramdang kong theihtlei tete zong ka chim pah ve. An biangaih a tha i biachim zong a thaw. Capo ka chim pahmi bel te an nih chuak theng loh..:( Pumh dihin hawileng zong ka nei tawn i nuam ka ti tuk tawn. Pathian bia ah an senior tuk cang ko nain toidor tein an ummi ka hmuhmi nih ka lung a ka hno ter tawn. Thazaang zong an van ka pek hringhran.

10th May zing cu khuaruah har in ni ceu aa dawh khun rua e. Zing pumh ah khuapi te in kan chuak. Biak inn dang vial te zong an khar dih i Baptist Biakinn ah kan ipum dih hna. Mi kan tam ning cu ka khuaruah lei a har. Hi tluk in dah mu khua pi tein an ka dawt ka ti i lawmhnak mitthli a luang. Zapi hla an sak lio ah hmanthlak pah kaa tim nain mipi ka hmuh hna ah ka lung hno ka celh lo. Santlai lo keimah bantuk hna hi tluk in an ka sunhsak i an ka dawt ka ti. "Bawipa nih a kekkuai mi lungthin a duh" ti mi kong ka chim. Lawmhnak in kan khat cio an ti. Dai tthiptthep in an um viar, hngakchia tiang in. Bawi pa ka thangtthat. Chun hnu pumh dih ah ka Nu le ka pa ( Ka Nu Hliang le ka pa Hmun) nih Vok an thah i thlacam nak an ka tuah piak. Nu le pa ngai hi aw..thlauh len zong ah thlauh khawh an si lo. Ka nau le Iapte, kawi bawi le Lianhrin an um cio lo cu ka ti len. Bia chim kaa tim i ka hnarno a ka ttam hoi. Zapi an mitthli tla cio. Lawmhnak mitthli asi i Bawipa ka thangtthat hringhran.

Athaizing (11th May) cu Seminar neih siseh tiah mino hruaitu hna he kan rak ceih cang bang kan ingaih cio hna. Thawngtha cung ( MIT student, Rev. Chan Cung fa pa) zong Internship in khau ah a um lio asi i chukcho ah kan tlik ter lengmang. Mi thanuam asi i panhlau tein a um peng. Seminar kan tuah ni zong cu a mah hruai dingin kan ti. Cawnpiak nak nei ve ding in Saya Sui Thawng le Pu Hrangzel kaa sawm hna. Kum 12 cung deuh le mino deuh lawng an si ko lai caah 40-50 kar lak hrawng an si te lai tiah kaa ruah. Zinglei 9:20 am hrawng in kan thok i minung kan van irel cu 185 leng kan si ko e...Upa tampi le nu lei le tiah an chuah cio cu asi. Chuncaw caah Ar-4 kaa thawh i facang tu cu mino nih an ithawh i Ar saphuih chuan asi. A karlak ah lakphak zong voi 1 an kan pek.

Saya Sui Thawng nih 'Pathian biak' ti mi le Pu Hrangzel nih 'Farrawn konglam tawi' an kan chimh. Caankhat nak ah 'Global politics & Christian world views' ti biatlangtar in hram ka thok. Vulei cung Biaknak ngan 4 hna le an icawn piak nak, Muslim biaknak le ahrinchih mi Biaknak ral dohnak, Alqeada hramthok nak, 9/11 lio vanlawng an hiject ning le humburg i an ithok nak, Isreal le Arab ram pawl le (abik in Iran), US Vs Iran ( Mahmoud Ahmadinejah), US le Iraq, 2008 US Election le Obama etc...ti bantuk pawl khi ka theih tawk tein chim kaa zuam. Session 2 nak ka chim mi cu 'Christian leadership' ti asi. # Ihruai nak cu zei dah asi i aho dah hruaitu taktak cu asi?(What is leadership & Who is a leader?), # Hruaitu le a rian le aa tinhmi = aphi kan chuahmi pakhat cu hruaitu tha dang tampi chuahter, # Zeitin dah Hruaitu kan thim hna i zeiruang ah ? ( How do we choose our leader and why?) etc... pawl khi an si. Group 4 ah kan ithen i hruaitu ithimnak le debate nak tawi tete zong kan nei. Pakhat nak hmu mi zong laksawng peknak kan tuah.

Cawnpiak nak dihin biahal/leh nak caan kan siam. Muslim kong le Obama kong an ka hal a tam cem. Obama Krifa si le si lo ah a buaimi an um len. An mawhlo tuk nak cu Lailei hna ah cun Media a that lo tik ah thil fiang te theih khawh hi a rak har ngai. Biahal zong an thiam taktak. Hawikom Pakhat bel nih, 'Obama kong hi tam tuk kan in halmi cipciar tein na kan chimh i, amah hi na tong bel rengreng maw' a ka ti..:) 'Phung' tiah kan ni viar hna. Kei ve zong cu an nu 'Michelle' a helhnak tiang zong cun ka hei chim ve cu awh..:) Ka tong bel rih lo, media i a kong ka theihnak ko dah lo cun...ka hei ti i ilungsi lo ngai dawh khin ka hmuh. Zeiti tha Obama ve zong cu aa manh lo tuk cu ta..:)

Chuncaw ei dihin zanlei sang 3:30pm hrawng khin Bawlungchuih kan thok. Mino nih Uniform zong tling tein an rak neih dih. Khuapi tein an kan zoh i cawlcangh zong tha atho ngai. Tlolhsual bel ah ningzah celh asi loh..:) Bawlung control ka timhnak ah zakpathal bakin voi 1 kaa teng. Voi 2 aremtuk mi kawl ka tlolh. Um...kum 20 hrawng si lio he khan cun aa dang ko mu..ka hei ti. Minutes 30/30 in kan chuih. Apuai 2 nak cu patung le tlangval ti deuh khin asi cang. Elaw..tlangval lei ah pei chuih a hauh rua lai hi, zeititha.....Half time tiang ka chuih than hoi.
Tlikzuam, tlengper le hrihnuh zong kan tuah. Zoh a nuam hringhran. Nu Tung le Nu ngak hrihnuh zuamnak ko ah kan au a ttha hna nain Nu Tung lei nih an itha hna lo. Kha tining khan cun, Laitlang nu hrihnuh zuamnak poh ah chuahpi ngam an si ko hnga.

Thalcan cu zan 7:30pm tiang hi khua a mui rih lo. Suimilam 6pm tluk hrawng asi lai, 'Paih' si cang seh kan van ti. Favai an van thlet i muka an khuh. Ka Pu Hmun le Ka u hmung ( Pastor Ngun Hmung) nih Bual lai an tlaih. Paih zoh lai le ipaih ve lai cu ngaih tuk cio asi. 'Farrawn hi kum 23 tluk hrawng paihbual kan ser ti lo nak asi cang' an ti. 'Na hrihfuh ve taktak si' an ka ti len. Paih zoh ruah ah khualtlawn le rianherh dang nei zong an ilet len cio hna. Khuapi te ti tluk in kan chuak hna. Chaklei ka Pu tar Paih zoh i a van ithawh ve ko ah khan ka thanuam nak a kai. Kum 80 leng kai asi cang. Hngakchia lei paih ter hmasa an si. Tlawmpal ah van ichuah hnawh thluah mah cio asi. 'Athawngbak mi ka sawh piak ulaw ka chuah hnawh ve lai' tiah ka kam thumi ka chimh hna. An ka zum taktak rua lo nain anih khi ti cu an van sawh pah hna. Chuahhnawh ka timhmi cu Asiang nih a van tengh ko. Elaw...Asiang nih pa 3 atengh cang hna i dinh ter an van timh ah Suirem pa a hawng chuak. A tthawng bak mi si an van ti ka theih in ka chuah hnawh colh ve. Keimah paih ding cu asi kho lai lo ati nawn i kir aa tim nain bual kir cu tiah aa paih tthan bia asi nak kong ahnu ah a ka chimh than. Leklak kan van ilaa, kan imerh len cu voi 1 nak ka thluk ve. Kan vun idirh tthan cu ka cawlcangh dan in a ka ruahdamh khawh colh i thachung ngerh in voi 2 bak aka khawt ko. Ka lung zong mit viar.:) Tv. Lian Cung Nung le Tv. Thawng Tha Cung nih an chuahhnawh ve nain an chei hlei lo. Pa 3 atei mi poh round 2 nak ah an ipai tthan hna. Final ah Asiang le Pu Thangchin an itong i Pu Thangchin nih bual a co. 'Kan lawmh pi tuk cio'. Mi dangdang zong paih ve an duh cio ko nain caan nih a kan daih ti lo caah achuak manh ti lo zong an um pah len. Khuapi tein kan ilunghmuih hringhran.

Ram Nuam Cem lei ah II

1st May, 2009

Zarh hnih leng deuh Aizawl i ka caam hnu ah Laitlang lei tlung dingin kaa tim. Zan khuadei Aizawl-Farkawn night bus in kal hnu ah Farkawn in Tlanglo tiang ke kal ding asi. Ka kal tii hawi le pawl hi sumdawng an si i thil an neih pah caah Farkawn in Tlanglo tiang thilri phur ding ah Rang an rak chimh cia hna. A relrem ngai, ka thilri zong cemh pah awk attha lai i an zaan pah ko caah mantlawm deuhin laak te dingin kan ichim hna. Bus station ka hei phanh cu Laimui keng kan tam ngai hna. Mawtaw rit lai ka ngaihlah tuk i mitkuh si an ka dinh ve, 'avomin' ti si rua. Kan hawi nu pakhat nih, ahawi pa Mawtaw rii ngai ve mi mitkuh sii zing in aa din cia i mawtaw nih a lettak le chun nitlak a it i zankhua dei a hrio ti a rak kan chimh bel mi hna ka lung chuak ngai..:) Bus chung kan luh cu......akar lak vial te thilri tenh dih hna kaw to-tum bak in to a hau. Mi le kan khat cikcek hoi. Cu ngai cu, zeiti tha an kal cio ko, kal ve cio lang tiah kai chep top ve. Ka zenh ngai nain ataktak ah cu tluk har asi tthan lem lo.

Zinglei tuannawn ah Farkawn cu kan phan. Tlanglo lei ah lanh colh kan duh caah thilphur ding Rang kan rak chimh cia mi pawl cu kan va hlam colh hna. Azei bia....Rang hrim an rak khal rih lo cu e, an fel ve lo ning cu. Rang dangdang zong kan kawl len nain a relrem ti hna lo. Farkawn riah i zarh caam ding ka ruah khawh lo caah, taklawng in Tlanglo tiang lanh chung i zarhthar lei tu ah thil van phurh piak dingin khua kan khan. Ke kal hawi cu an um pah len ko caah kaa thawh phawt ve. Tukum tthal cu ruahti a har caah a lin ngai. Tio kan phanh tiang hi kalhawi pawl he biaruah kan dong hna lo i zei kar lo te phan ah kan iruah. Nilinh zong kan thei manh lo. Chuncaw ah changpi kaa funh mi kan ei hna. Farkawn in Tlanglo karlak hi meng 9 hrawng asi an ti. Tio tiang chuk tum, Tio in chokai asi. India lei cu Tio phanh lai tiang mawtaw lam an pemh nain, Lailei tu cu Tio tiang Jeep a kal kho deuh rih lo. Ruahlo pi ah, Tio thlamchung kan tthut ko lio ah cun khua ahung dawm i ruah tlak futfat aa tim. Aw...Pathian nih chokai thanuamnak le nilinh tuar lo nak ah a van ka dangh ta tiah kaa ruah ko. Kalhawi pawl zong ka chimh hna i asi hrim tiah an ka ti len ve.

Tio cho kan kai cu tii ken ding a ruahawk ka theih lo cu a rak poi ngaingai. Tii hmun hi a hlat pah rih an ti caah kai ranh i ka kal chung. Hi hrawng hi sidawh asi ko cang lai tiah hawi hngah pah in lam ah ka rak it. A zei bia, hlat ngaingai in ka rak lawnh hoi ai e.....Kir than le ka huam ti lo...zeiti tha lanh law law si ko seh aua......Tihal nawn bu lam chokai cu atu le tu te kaa diin. Mitthlam i a cuang ding khi cu a fiang tuk cia mi asi...:) Taksa tihal hmanh cu tluk a har ah cun, thlarau lei tihal hi zeitluk ko in dek a hmual fah hnga???? Diriamh nak taktak Zisuh Krih cohlang loin thildang tu in ai kan rawl ah cun kan hmailei cu chim ngam lo asi. Thawngtha bia chim tu tampi zong nih, phung le phai le thil dang hna nak hmanh in Zisuh Krih le adawtnak kong chimnak tu ah hin diriamh nak a um ti hi kan philh sual lai phan a um ngai.

Tlanglo khua ka phanh cu tontir cem inn, Innleng ah kai ngal colh i, 'Ka Pi, zaangfahnak in hrai ngancem nan neihmi in 'tii' rak ka suah ta' tiah ka hal colh. Cawkpi cawk 2 bak ka vun coh dih ko. 'Nan khua ah thawngtha bia chim ka duh i zeitin dah asi lai' tiah ka hal colh than. Cu zan cu bu kip fonh in pumhnak kan tuah. Athaizing zong zarhpi ni asi i, zing, chun, zan in thawngtha bia an ka chim ter. Tlanglo khua cu thawngtha bia ah cun an rak ihawng ngaingai. Krihfa Bu 5 hrawng an um ko nain khual thawngtha bia chim an neih fatin te bu kip an i fonh tawn. Nungak tlangval le Nubu hna, upa hna zong mikomh an thiam ngaingai. Cu zan cu hawikom nih an ka leng i ka taksa hna heh tiah an ka hmeh, an ka malits. Ka cei ngai theo lai tiah ka ruah mi cu, nemmam: kai virvar ning hmanh a mak. Lairam ka ngaih tuk nak ahmual fahning hi ka ti hnga maw, athaizing deilei ah Arkhuan thawng nih avan ka tthangh cu lawmhnak in ka khat i ka mitthli zong a hai dih. Kum tamtuk te Zinglei Arkhuan thawng ka theih ti lo nak asi cang i ka lunghno hringhran. Cu tluk zingdaih le nuamh cu...Zinglei niceu dawh a hung chuak hoi....Aw...Lairam ah pei zing vialte lak zing dawh bik le zing dai bik hi an rak um ko hi.....Cu tluk Pathian laksawng sunglawi hna cu e.....

Zarhpi zan cu Pumhnak dih in ihawikomhnak, biahal/leh nak, ramdang Laimi kan tthutdir ning cio hna chimceihnak nei ding in khua kan khan. Biahal nak an ka neih mi tete zong an tha ngaingai hna. Keimah zong nih khua thancho nak le cathiam tampi an chuah khawh nak hnga a biapit nak kong chim le, biahal nak dangdang zong ka neih ve hna. Tlanglo khuami hna nih an ka dawtnak le an ka zohkhenhnak cung ah lawmhnak chim cawk lo ka nei. Ka caam chung vialte an ka komh i rawlhrawn hna an ka sawm. Nu bu, mino, upa hna tampi he Pathian bia iruah tti nak, bianuam chim tti nak etc... zong kan nei kho hna. Chun ah Saangphaw zong tam lak te ka ei piak hna :) Ngahring dawi sa zong U Dim te inn ah ka ei i kai lunghmuih tuk lawm mam. Tlangpi lei ka lanh zong ah hawikom hna nih Tlangpi tiang an ka thlah fawn. BawiKrih ruang i kan itlaihchan nak hi cu a rak lianngan hringhran.


( Acungcem hmanthlak khi Tlanglo phanh lai, India lei tlang asi.)

Ram Nuam Cem lei ah I

15th April, 2009

Zinglei dei hlan in New Delhi Airport lei ah Rickshow nih akan hruai thluahmah. Ka umnak le domestics airport hi aa hlat tuk ti lo, 30 minutes tluk hrawng ah kan hei phan colh. Check-in tuah ah counter ka hei fuh colh ve. Security check ka tuah lio ah Tennis ball pa 3 kaa ken mi an ka tlaih ko e..Awh..awh..Officer pa he tlawmpal kan i chawn i an ka pek tthan. New Delhi - Kolkata hi suimilam 3:30 tluk hrawng arau rua dah ka ti. Jet Airways (? Light) in ka kal i vanlawng cung ah tii lawng hi free in an kan pek. Zeidang hi cu an ka zuarh. Thilman zoh ta lo ah cun icah sual nak ding in a um. Ka kam tthu mi pa nih, India Domestics Airways dang hi cu eidin an service ko, hi Airways lawng hi man an laak tiah ati.

Kolkata Airport kan phanh cu chun lingcing asi i alum ngaingai. Mizo muisam keng le holh thawng tete zong ka theih pah i Mizoram phanh lai lawng kaa ngaih ko. Announcement an van tuah i hindi le Indlish ( Indian english) in, announcer pa aw cawi hi ka theithiam kho bak lo e. Japan pawl nih Coffee khi 'kawhii' an ti bang, hngar in aw a chuah si, rang em em in a chim hoi. Ka kam ah Mizo tlangval no te a tthu i, tunai thawngthanh kha zei ati hme tiah ka van hal colh. Cu pa ve zong cu, ruah damh in asi lo mi pi khin a sullam a ka chimh len ve cu e, na mui te he..ka ti deeng:)

Kolkata - Aizawl hi Kingfisher (flight) in kan zuang, Vanlawng hme nawn te asi. Passenger tam u hi cu Mizo deuh ngawt an si. Lengpui Airport ( Mizoram Airport asi i, Sairang Khua kamte ah a um. Hi Airport hin Aizawl tiang Taxi in 40 minutes tluk kal asi) kan phanh cu ka lungthli in ka phunciar len, ziah tiah cun? MNF Party nih Mizoram an uk lio ah Agriculture/Horticulture lei Minister attuan mi hi Pu H. Rammawi ( Laimi asi) asi i, project tampi a rak tuahmi lak ah Lengpui Airport hi pangpar dawhdawh i ttamhmawih ding ti hi a rak chim lengmang bel. Kum 6 leng a rauh cang caah, zeitluk ko in dah a rak idawh cang lai tiah hna beisei ngai in ka van ngiat len cu, azei bia Politician biachim ngai te hi ka ti. Mizoram Palik bawi pakhat nih a ka chimhnak lengbang ah cun, Airport kam hluang le rambua pawl khi MAP pawl an vah ter hna i, palik rian asi loh ka ti i an maak tiah a ti. Pu H. Rammawi hi hmaitonh in biahal ding khi cu hei siseh law, chim ding tampi cu a nei lai nain, atuah lo mi pawl hi thil har asi nak cu ka hmu kho bak loh. Tuah taktak lemlo ding hi cu rak chim lem lo zong ah apoi hnga lo nain...ka hei ti len.....

Caan saupi ihmuh ton ti lo hnu i hawi le kom iton tthan cu a nuam hringhran. Airport ah cun hawikom hna nih an rak ka don. Lamthluan chuak kan biaruah atlo chuahchuah. Lengpui - Aizawl lam cu a ttha ngaingai. Lam a kau pah i tlanghrawn lam ah cun a zaa ngai ngai. Aizawl phanh lai te bel ah lam chiat ngai nak te pakhat a um. Leimin mi a faak tuk i vulei a tawlh fawn. Japan hna cu siseh law Thir hlei nganpi an hei donh hnga i a tluang zuar ko hnga teh mu....Lamthluan chuak mawtaw ka rii i ka luak pah leng mang. Tlun Inn ka phanh cu, zeidang ti hlah, ttuang ah kai ngal colh. Hawileng zong zau pah, ibualh pah in ka chawnh hna, zeiti ttha! :) Lung cu a hmui hringhran, Aizawl ka rak ngai tuk ko rua hi teh!!!! Aizawl i caan sau nawn a rak um bel mi nih cun an chim cio tawn, Aizawl te kha!!!!!!!!!

( Acung cem hmanthlak khi Aizawl Chandmary, Hrangbana College hmai; Adang khi cu theihthiam colh ding an si ko rua, Mizoram thil lar an si.)

Lailei Hmanthlak

(Hmanthlak hna hi copy right hak mi an si. Hmun dang ah chuah na duh ah cun nawl la ta hmasa)